कुनै व्यक्तिले आफ्नो निजी प्रयोगका मालवस्तु पैठारी गर्दा वा कुनै यात्रुले आफ्नो निजी गुण्टा, झिटी भारी आदेश अन्तरगत ल्याउन पाउने मालवस्तु पैठारी गर्दा भन्सार कार्यालयमा भरी पेश गर्नुपर्ने फारामलाई संक्षिप्त प्रज्ञापनपत्र भनिन्छ । यस प्रज्ञापनपत्रबाट निजी प्रयोगका रु. ५००० सम्म मूल्य भएका मालवस्तु वा गुण्टा झिटी भारी सम्बन्धी सूचनामा समदरमा महसुल तिरी ल्याउन पाउने भनी उल्लेख भएका मालवस्तुहरु मात्र पैठारी गर्न सकिन्छ ।

१. एफ.ओ.वी. को पूर्ण रुप Free on Board हो । यसको अर्थ मालवस्तु निकासी गर्ने देशको सीमासम्मको मूल्य भन्ने वुझिन्छ । यसमा भाडा, वीमा समावेश हुँदैन । यो प्रायः निकासी गरिने मालवस्तुमा प्रयोग हुन्छ । २. सी.आई.एफ. : यसको पूर्ण रुप Cost, Insurance and Freight हो । यसमा मालवस्तुको मूल्य, भाडा तथा वीमा समेत जोडिएको हुन्छ । यो शव्दावली प्राय पैठारी गरिने मालवस्तुमा प्रयोग गरिन्छ । ३. सी.आइृ.पी. : यसको पूर्ण रुप Carriage and Insurance Paid हो । यसमा पनि मालवस्तुको मूल्य, भाडा तथा वीमा समावेश हुन्छ र यो शव्दावली पनि पैठारीमा प्रयोग हुन्छ । ४. सी.एण्ड एफ. : यसको पूर्ण रुप Cost and freight हो । यसमा मालवस्तुको मूल्य र भाडा समावेश हुन्छ तर वीमा समावेश हुँदैन । यो शव्दावली पनि पैठारी हुने मालवस्तुमा प्रयुक्त हुन्छ ।

विदेशी विनिमय नियन्त्रणको छोटो रुप हो । परिबत्य विदेशी मुद्रामा प्रतीत पत्र खोल्ने बैंकले विदेशबाट मालवस्तु चलानी भएको कागजात प्राप्त हुनासाथ सो मूल्य बरावरको रकम पैठारीकर्ताबाट असुल गरी भूक्तानी पठाउँदछ । भन्सार प्रयोजनको लागि प्रतितपत्रमा उल्लेख भए बमोजिमको भूक्तानी गएको रकम नेपाल राष्ट्र बैंकबाट निर्धारित ढाँचाको फाराम सम्बन्धित बैंकले पठाउँदछ । यसैलाई वि.वि.नि. फा. ४ भनिएको हो । भन्सार कार्यालयले मालवस्तु जाँचपास गरिसके पछि वि.वि.नि. फारामलाई प्रमाणित गर्दछ । यसको उद्देश्य बैदेशिक मुद्रा अपचलन हुनबाट रोक्नु हो । विदेशी मुद्रामा खोलिएको प्रतीतपत्रको पक्षमा मालवस्तुको भन्सार जाँचपास गराउँदा यो फाराम अनिवार्य रुपमा पेश गर्नु पर्दछ ।

हवाईजहाजबाट मालवस्तु ढुवानी गर्दा सम्बन्धित एयरलाइन्सले मालवस्तु ढुवानी सम्बन्धमा जारी गर्ने कागजात हो । यसमा आयात÷निर्यातकर्ताको नाम, ठेगाना, मालवस्तुको विवरण, जहाजमा मालवस्तु राखेको मिति र स्थान एवं ढुवानी भाडा लगायत अन्तिम विन्दुको नाम समेत उल्लेख गरिएको हुन्छ ।

यो Customs Transit Declaration को छोटकरी रुप हो । नेपाल र भारत वीच भएको दुई पक्षीय व्यापार तथा पारवहन सन्धीमा उल्लेख भए अनुसार भारत भई स्थलमार्गबाट नेपालमा तेश्रो मुलुकबाट पैठारी हुने र नेपालबाट तेश्रो मुलुकमा निकासी हुने मालवस्तुको लागि नेपालको तोकिएको भन्सार विन्दुसम्म ल्याउन र नजिकको वन्दरगाहसम्म ढुवानी गर्दा भर्नु पर्ने फाराम हो । यसको उद्देश्य भारतीय भूमिमा मालवस्तुको वीचलन हुन नपाओस भन्ने नै हो । निकासी हुने मालवस्तुको हकमा नेपालको सम्बन्धित भन्सार विन्दुबाट र पैठारी हुने मालवस्तुको हकमा भारतको कोलकाता वा हल्दिया वा फुलबारीबन्दरगाहबाट यस प्रकारको पत्र जारी गरिन्छ ।

मालवस्तुको निकासी वा पैठारीको सन्दर्भमा बैंकद्धारा मालवस्तुको मूल्य भूक्तानी गर्ने प्रक्रियागत कागजात हो । यो एक प्रकारले पैठारीकर्ता र निकासीकर्ता वीच बैंकको मध्यस्ततामा भएको कागजात हो ।

निकासीकर्ता वा पैठारीकर्ताले निकासी वा पैठारी गर्ने मालवस्तुको विवरण घोषणा गर्ने फाराम हो ।

क) निकासी /पैठारी हुने मालवस्तुको जाँचपास गरी निर्धारण गरिएको राजश्व असुली गर्ने ख) भन्सार नाकाबाट हुने चोरी निकासी /पैठारी नियन्त्रण गर्ने ग) बैध व्यापारलाई सहजीकरणको वातावरण सिर्जना गर्ने घ) मनाहि /निषेधित मालवस्तुको निकासी /पैठारीमा नियन्त्रण गर्ने ङ) भन्सार सम्बन्धी ऐन नियम कडाईका साथ कार्यान्वयन गर्ने

मुलुक भर हाल भन्सार कार्यालयको संख्या ४१ वटा छन् ।

क्योटो महासन्धीले गरेको परिभाषा अनुसार भन्सार सम्बन्धी कानूनको प्रशासन गर्ने र भन्सार महसुल, कर, शुल्क एवं दस्तुरहरु संकलन गर्ने सरकारी सेवा नै भन्सार हो ।

सकिंदैन । नेपालमा उत्पादन वा निर्माण गरिएको मालवस्तु मात्र भारतमा निकासी गर्न पाइन्छ ।

पाईदैन । भारतमा उत्पादन गरिएको वा भारतमा निर्माण गरिएको मालवस्तु मात्र नेपालमा आयात गर्न सकिन्छ । भारतबाट आयात गरिने मालवस्तु भारतमानै उत्पादन वा निर्माण गरिएको हुनुपर्दछ ।